Hội Da liễu Việt Nam
  • Trang chủ
  • Giới thiệu
    • Giới thiệu chung
    • Ban chấp hành
    • Điều lệ hội
  • Tin tức
    • Thông báo
    • Sự kiện
    • Tin chuyên ngành
      • Y học thường thức
      • Y học chuyên sâu
    • Media
  • Hội nghị – Hội thảo
    • Hội nghị Trong nước
    • Hội nghị Quốc tế
  • Hội viên
    • Danh sách hội viên
    • Quyền lợi hội viên
    • Đăng ký hội viên
  • Liên hệ
  • Liên kết
    • Hội vảy nến
    • Hội Lupus
  • Đăng nhập
  • Đăng ký
Không có kết quả
Xem tất cả kết quả
  • Trang chủ
  • Giới thiệu
    • Giới thiệu chung
    • Ban chấp hành
    • Điều lệ hội
  • Tin tức
    • Thông báo
    • Sự kiện
    • Tin chuyên ngành
      • Y học thường thức
      • Y học chuyên sâu
    • Media
  • Hội nghị – Hội thảo
    • Hội nghị Trong nước
    • Hội nghị Quốc tế
  • Hội viên
    • Danh sách hội viên
    • Quyền lợi hội viên
    • Đăng ký hội viên
  • Liên hệ
  • Liên kết
    • Hội vảy nến
    • Hội Lupus
  • Đăng nhập
  • Đăng ký
Không có kết quả
Xem tất cả kết quả
Hội Da liễu Việt Nam
Không có kết quả
Xem tất cả kết quả
Trang chủ Tin tức Tin chuyên ngành Y học chuyên sâu

Nghiện Corticoid bôi tại chỗ

bởi Đoàn Ngọc Anh
08/08/2024
trong chuyên mục Y học chuyên sâu
0
Nghiện Corticoid bôi tại chỗ

Hiện tượng nghiện corticoid: A. Tổn thương bội nhiễm nấm, giãn mạch sau khi sử dụng corticoid cường độ mạnh kéo dài, tập trung chủ yếu ở má, không bị ở vùng mũi và quanh mũi; B. Tổn thương ngứa, phù nề, chảy dịch khi ngừng corticoid bôi 2 ngày; C. Giai đoạn bong vảy, khô sau khi ngừng corticoid; D. Tổn thương da hồi phục dần nhưng dễ nhạy cảm với những kích thích rất nhỏ. (Nguồn: ThS.BS. Hồ Phương Thùy)

1. Đại cương

Corticoid dùng tại chỗ là một phương pháp điều trị, có từ những năm 1950, rất phổ biến trong các bệnh da liễu. Mặc dù tác dụng phụ corticoid đã được biết từ lâu như teo da, giãn mạch, bội nhiễm nấm…, nhưng gần đây tình trạng nghiện corticoid tại chỗ ngày càng được nhắc đến nhiều. Tuy nhiên, chưa có một thống nhất rõ ràng về định nghĩa, dấu hiệu lâm sàng của nghiện corticoid bôi. Tình trạng nghiện corticoid bôi là một tình trạng khó điều trị, cần phòng tránh và quản lý lâu dài.

Nghiện corticoid bôi được định nghĩa là tình trạng tổn thương da mới xuất hiện khi ngừng corticoid bôi. Tổn thương da mới có thể nặng hơn hoặc hình thái khác so với tổn thương da ban đầu. Ngoài ra, có thể kèm theo các vấn đề về tâm lý.

Các thuật ngữ dùng để chỉ tình trạng nghiện corticoid bôi: topical corticosteroid/steroid addiction/withdrawal, red skin syndrome…

2. Yếu tố nguy cơ

  • Lớp sừng tăng tính thấm (đặc biệt ở mặt, sinh dục)
  • Bệnh lý da trước đó gây tổn thương da: viêm da cơ địa, trứng cá, trứng cá đỏ, viêm da quanh miệng
  • Thời gian dùng corticoid: kéo dài trên 2 tháng
  • Cường độ corticoid: trung bình – mạnh
  • Tần suất bôi: trên 1 lần/ngày

3. Sinh bệnh học

  • Cơ chế chưa rõ ràng, các giả thuyết được đưa ra bao gồm:
  • Rối loạn điều hòa các thụ thể glucocorticoid tại da
  • Phản ứng giãn mạch thông qua các chất trung gian như NO, histamin…
  • Hàng rào da bị tổn thương gây ra một chuỗi phản ứng bất thường cytokin.

4. Lâm sàng

Triệu chứng của nghiện corticoid bôi thường xuất hiện sau vài ngày cho đến vài tuần dừng sử dụng corticoid bôi.

Nổi bật của tình trạng nghiện corticoid bôi là các triệu chứng cơ năng như: cảm giác ngứa, châm chích, bỏng rát, đau kèm theo mất ngủ, trầm cảm. Tổn thương cơ bản thường gặp: ban đỏ, sẩn mủ dạng trứng cá/trứng cá đỏ, phù nề, tiết dịch, bong vảy da. Tổn thương có thể lan rộng ra các vùng da xung quanh không bôi corticoid trước đó. Một nghiên cứu trên 1085 bệnh nhân có triệu chứng của nghiện corticoid bôi thấy vị trí thường gặp nhất là mặt và sinh dục (99%), đa số ở phụ nữ (81%). Cảm giác châm chích và bỏng rát thường gặp nhất (65,5%) và triệu chứng phổ biến nhất là đỏ da (92,3%). Một số dấu hiệu đặc trưng được các tác giả mô tả là:

  • Dấu hiệu tay áo đỏ (red sleeve sign): ban đỏ ở vùng cẳng tay, cẳng chân và không bị ở lòng bàn tay chân, ranh giới rõ với da lành.
  • Nếp nhăn con voi (elephant wrinkles): da dày nhưng giảm độ chun giãn, hay ở mặt duỗi các chi.
  • Dấu hiệu đèn pha (headlight sign): Mũi và vùng quanh mũi không bị tổn thương, tổn thương chủ yếu từ má cho đến tai.
Hiện tượng nghiện corticoid: A. Tổn thương bội nhiễm nấm, giãn mạch sau khi sử dụng corticoid cường độ mạnh kéo dài, tập trung chủ yếu ở má, không bị ở vùng mũi và quanh mũi; B. Tổn thương ngứa, phù nề, chảy dịch khi ngừng corticoid bôi 2 ngày; C. Giai đoạn bong vảy, khô sau khi ngừng corticoid; D. Tổn thương da hồi phục dần nhưng dễ nhạy cảm với những kích thích rất nhỏ. (Nguồn: ThS.BS. Hồ Phương Thùy)

Ngoài ra, có thể xuất hiện các triệu chứng của dùng corticoid lâu dài như giãn mạch, teo da, rậm lông, bội nhiễm nấm…

Tiêu chuẩn chẩn đoán trong một nghiên cứu của Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ đưa ra:

(A) Tổn thương da xuất hiện sau vài ngày đến vài tuần ngừng sử dụng corticoid tại chỗ, đã dùng vài tháng trước đó. Tổn thương có thể nặng hơn so với trước khi điều trị.

(B)  Tổn thương ban đầu xuất hiện chủ yếu ở vùng đã bôi corticoid trước đó, nhưng có thể lan ra rộng hơn.

(C)   Các tổn thương tự thoái triển sau khi ngừng hẳn corticoid bôi một thời gian.

Một số tác giả chia tình trạng nghiện corticoid bôi thành các giai đoạn

Giai đoạn 1: Đỏ da cấp tính, phù nề, chảy dịch ngay sau vài ngày ngừng corticoid tại chỗ.

Giai đoạn 2: Bong vảy, khô, ngứa.

Giai đoạn 3: Bắt đầu phục hồi nhưng nhạy cảm với những kích thích rất nhỏ. Các đợt bùng phát và phục hồi xen kẽ nhau. Mức độ nhạy cảm giảm dần theo thời gian.

Giai đoạn 4: Hồi phục hoàn toàn, da trở về bình thường, có thể mất từ vài tuần đến vài năm

Theo lâm sàng, có thể chia tình trạng nghiện corticoid thành 2 thể:

  • Thể ban đỏ phù nề: hay gặp ở bệnh nhân sử dụng corticoid trong các bệnh về dị ứng cơ địa (viêm da cơ địa, viêm da tiếp xúc)
  • Thể sẩn mụn mủ: hay gặp ở bệnh nhân dùng corticoid trong các bệnh về thẩm mỹ như trứng cá, sắc tố

5. Chẩn đoán phân biệt

  • Tình trạng nặng lên của bệnh da viêm.
  • Viêm da tiếp xúc dị ứng
  • Trứng cá đỏ
  • Lupus ban đỏ hệ thống

Một số trường hợp khó để phân biệt với bệnh da viêm trước đó, cần lưu ý tình trạng nghiện corticoid bôi khi có các dấu hiệu:

  • Cảm giác châm chích bỏng rát nhiều hơn cảm giác ngứa
  • Ban đỏ lan tỏa hơn là theo từng mảng
  • Xuất hiện thêm tổn thương ở vị trí khác
  • Tiền sử sử dụng corticoid bôi loại trung bình – nặng kéo dài liên tục

Xét nghiệm mô bệnh học của tình trạng da này không đặc hiệu, do đó không dùng để chẩn đoán và chẩn đoán phân biệt. Để phân biệt được với viêm da tiếp xúc dị ứng, có thể sử dụng test áp

6. Điều trị

Chưa có đồng thuận và hướng dẫn cụ thể thống nhất để điều trị tình trạng nghiện corticoid bôi, chủ yếu là giảm dần và cắt hoàn toàn corticoid bôi tại chỗ.

  • Thay đổi lối sống: chế độ ăn uống hạn chế chất kích thích, giảm stress
  • Hỗ trợ tâm lý, an thần, kháng histamin.
  • Giảm dần và cắt hẳn corticoid bôi tại chỗ
  • Sử dụng thuốc ức chế calcineurin tại chỗ, crisaborol, dưỡng ẩm, liệu pháp ánh sáng, kháng sinh nhóm cyclin, cyclosporin, dupilumab…

7. Tiên lượng

Tình trạng có thể cải thiện và khỏi sau vài tuần cho đến một năm, 76,7% trường hợp sẽ cải thiện trong vòng 3 tháng. Tuy nhiên có thể kéo dài dai dẳng trên 1 năm (khoảng 5% trường hợp), thậm chí kéo dài trên 5 năm.

8. Hiện tượng sợ corticoid bôi (corticoid phobia)

Vì kiến thức về các tác dụng phụ của corticoid ngày càng dễ tiếp cận, nhưng đôi lúc bị thái quá và hiểu chưa đầy đủ, hiện tượng sợ corticoid cũng bùng lên một cách nhanh chóng. Các bệnh nhân được kê đơn thuốc sử dụng trong điều trị bệnh da, mặc dù đã đúng chỉ định, liều lượng, cường độ corticoid phù hợp, không sử dụng corticoid hoặc không tuân thủ chỉ định. Đây cũng là một ảnh hưởng tiêu cực vì việc không tuân thủ điều trị làm việc kiểm soát bệnh khó hơn và mất nhiều thời gian hơn.

9. Phòng bệnh

Giải thích cho bệnh nhân được vai trò của corticoid đồng thời cùng các tác dụng phụ gặp phải khi dùng lâu dài để bệnh nhân tuân thủ điều trị, không sợ cũng như không lạm dụng corticoid bôi tại chỗ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.      Hajar T, Leshem Y, Hanifin J, et al. A systematic review of topical corticosteroid withdrawal (‘steroid addiction’) in patients with atopic dermatitis and other dermatoses. J Am Acad Dermatol . 2015 Mar;72(3):541-549.e2.

2.      Sean Yilong Tan et al (2021). Steroid Phobia: Is There a Basis? A Review of Topical Steroid Safety, Addiction and Withdrawal. Clin Drug Investig . 2021 Oct;41(10):835-842.

3.      Berger T, Francis-Lyon P, Parker J, Friedman P, Sengar P, Owens J. Analysis of patient-reported symptoms with respect to TCS usage: a self-identified cohort of patients with RSS/TSA/TSW. J Am Acad Dermatol. 2017;76(6):AB44.

4.      Li AW, Yin ES, Antaya RJ. Topical corticosteroid phobia in atopic dermatitis: a systematic review. JAMA Dermatol. 2017;153(10):1036–42

5.      Ahuja K, Lio P. Topical Steroid Withdrawal Syndrome: A Retrospective Chart Review in a Specialty Center. Journal of Integrative Dermatology. Published online May 1, 2023

6.      Chandrashekar B S, et al.  Efficacy and safety of low dose oral isotretinoin for the treatment of steroid induced rosacea- a retrospective study, European Journal of Molecular & Clinical Medicine ISSN 2515-8260 Volume 09, Issue 06, 2022

7.      Marissa Contento, Abigail Cline, Marian Russo. Steroid Phobia: A Review of Prevalence, Risk Factors, and Interventions. Am J Clin Dermatol . 2021 Nov;22(6):837-851. doi: 10.1007/s40257-021-00623-6. Epub 2021 Jul 21.

Tác giả: THS.BSNT Hồ Phương Thùy – Phòng Chỉ Đạo Tuyến – BVDLTW

Nguồn: Dalieu.vn

Cùng chủ đề Bài viết

Viêm da tiếp xúc dị ứng ánh sáng (Photoallergic contact dermatitis)
Y học chuyên sâu

Viêm da tiếp xúc dị ứng ánh sáng (Photoallergic contact dermatitis)

11/08/2024
Bệnh Sjogren (Sjogren’s disease)
Y học chuyên sâu

Bệnh Sjogren (Sjogren’s disease)

12/07/2024
Vảy nến mủ ở phụ nữ có thai (Pustular psoriasis of pregnancy)
Y học chuyên sâu

Vảy nến mủ ở phụ nữ có thai (Pustular psoriasis of pregnancy)

08/05/2024
Giảm sắc tố dạng dát tiến triển (Progressive macular hypomelanosis)
Y học chuyên sâu

Giảm sắc tố dạng dát tiến triển (Progressive macular hypomelanosis)

08/05/2024
Hội chứng Keratitis–Ichthyosis–Deafness (K.I.D): Bệnh da liễu di truyền hiếm gặp
Y học chuyên sâu

Hội chứng Keratitis–Ichthyosis–Deafness (K.I.D): Bệnh da liễu di truyền hiếm gặp

03/05/2024
Hội chứng DRESS
Tin chuyên ngành

Hội chứng DRESS

27/03/2024
Bài tiếp theo
Viêm da tiếp xúc dị ứng ánh sáng (Photoallergic contact dermatitis)

Viêm da tiếp xúc dị ứng ánh sáng (Photoallergic contact dermatitis)

Trả lời Hủy

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

TIN NỔI BẬT

Vảy nến mủ ở phụ nữ có thai (Pustular psoriasis of pregnancy)
Y học chuyên sâu

Vảy nến mủ ở phụ nữ có thai (Pustular psoriasis of pregnancy)

bởi Đoàn Ngọc Anh
08/05/2024
0

1. Tổng quan Vảy nến mủ ở phụ nữ có thai (Pustular Psoriasis of Pregnancy – PPP) có thể gây...

Chi tiết
Lời khuyên cho bệnh nhân Pemphigus

Lời khuyên cho bệnh nhân Pemphigus

17/05/2023
khai-mac-hn-21-05-2023-1

Khai mạc Hội nghị khoa học thường niên LCH da liễu TP.HCM lần thứ 19

23/11/2023
Tavaborole – Thuốc bôi mới trong điều trị nấm móng

Tavaborole – Thuốc bôi mới trong điều trị nấm móng

30/08/2022
Hội nghị Thẩm mỹ Da liễu toàn quốc lần thứ VII tiếp tục diễn ra các Symposium 1 đến 5 và Phiên khoa học 5 đến 11

Hội nghị Thẩm mỹ Da liễu toàn quốc lần thứ VII tiếp tục diễn ra các Symposium 1 đến 5 và Phiên khoa học 5 đến 11

01/06/2024
logo-footer-01

CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ

HỘI DA LIỄU VIỆT NAM

Địa chỉ: 15A Phương Mai, Đống Đa, Hà Nội
Điện thoại: 0243 576 6424
Email: hoidalieuvn@gmail.com

Giấy phép xuất bản:
Trưởng ban biên tập: GS. TS Nguyễn Hữu Sáu - Chủ tịch Hội Da liễu Việt Nam

Bản quyền © 2024 Hội Da liễu Việt Nam

Ghi rõ nguồn Hội Da liễu Việt Nam hoặc hoidalieuvietnnam.com.vn khi sử dụng lại thông tin từ website này

Không có kết quả
Xem tất cả kết quả
  • Trang chủ
  • Giới thiệu
    • Giới thiệu chung
    • Ban chấp hành
    • Điều lệ hội
  • Tin tức
    • Thông báo
    • Sự kiện
    • Tin chuyên ngành
      • Y học thường thức
      • Y học chuyên sâu
    • Media
  • Hội nghị – Hội thảo
    • Hội nghị Trong nước
    • Hội nghị Quốc tế
  • Hội viên
    • Danh sách hội viên
    • Quyền lợi hội viên
    • Đăng ký hội viên
  • Liên hệ
  • Liên kết
    • Hội vảy nến
    • Hội Lupus

Copyright © 2024 Vietnamese Society of Dermatology and Venereology

Chào mừng trở lại!

Đăng nhập vào tài khoản của bạn

Quên mật khẩu? Đăng ký Hội viên

Đăng ký tài khoản!

Đăng ký ngay hôm nay để trở thành hội viên của Hội Da liễu Việt Nam

ĐĂNG KÝ NGAY

Nếu đã có tài khoản. Vui lòng Đăng nhập

Lấy lại mật khẩu

Vui lòng nhập tên người dùng hoặc địa chỉ email để đặt lại mật khẩu của bạn.

Đăng nhập